Bir narsisist ile yaşamak

Bu sitede narsisizmle ilgili tanıtıcı yazılar da yazmak istiyorum. Nitekim yaptığım gözlemlerde bu konuda yeterince Türkçe ve güvenilir kaynak bulunmadığını fark ettim. Ben İngilizce seviyem yeterli olduğu için işin uzmanlarından direkt dinleyip okuyabiliyorum. Fakat çevremde bunu yapamayan bir çok insan var...

Narsisizmin kısa hikayesi Yunan mitolojisine dayanıyor. Bu hikayeye göre bir kahraman olan Narkissos (Narcissus), ırmak tanrısı Kephissos ile arındırıcı suların bekçisi Liriope'nin oğludur. Narkissos henüz bir çocukken bir kahin anne babasına Narkissos'un kendi yüzünü görmediği sürece hayatta kalabileceği kehanetinde bulunur. Bu yüzden Kephissos ile Liriope çocuklarını aynalardan uzak tutarak büyütürler. Çok güzel bir peri kızı olan Ekho (Echo) ise kendisine aşık olan erkeklere hiç yüz vermez ve onların birliktelik tekliflerini reddeder. Ekho bir gün avlanan bir avcı görür. Bu avcının adı Narkissos'tur ve bu avcı o kadar yakışıklıdır ki Ekho ilk görüşte ona aşık olur. Ancak Narkissos Ekho'nun aşkına karşılık vermez ve onun yanından uzaklaşır. Ekho kara sevdaya kapılarak günden güne erir ve içine kapanarak sonunda hayata gözlerini yumar. Ekho'nun vücudundan kalan kemikler kayalara dönüşür, sesi ise bu kayalarda şimdi 'eko' ismini verdiğimiz yankılar halini alır. Olimpos dağında yaşayan tanrılar Ekho'nun acı sonuna sinirlenirler ve Narkissos'a bir ceza vermeye karar verirler. Böylece onun yolunu bir nehir ile kesiştirirler. Av sırasında çok susayan ve bitkin düşen Narkissos bu nehri görünce dayanamaz. Nehirden su içmek için eğildiğinde kendi yansımasını görür ve gördüğü güzellik karşısında herşeyi unutur. Daha önce fark etmediği kendi güzelliği karşısında nutku tutulur ve kendine aşık olur. Nitekim yerinden kalkamaz ve nehirde kendi aksini seyre dalar. Orada öylece kalakalır, artık ne susuzluğu aklına gelir, ne de bitkinliği... Kendini seyre öylesine dalar ki yemeden içmeden kesilir ve tıpkı Ekho gibi günden güne erimeye başlar. Geri kalan günlerini sadece kendi yansımasını izleyerek harcar ve zamanla hissisleşmeye başlar. Yaşama gözlerini yumduktan sonra bulunduğu yerde kök salar ve vücudu açılmış bir nergis çiçeğine dönüşür. Son olarak bu çiçek de öldükten sonra çiçekten geri kalanlar Styx nehrinin sularına karışır ve böylece Narsissos kendine olan aşkından dolayı kendi yansıması içinde yok olur. İşin ilginç yanı Narkissos aşık olduğu şeyin kendi yansıması olduğunun farkında değildir, onu başka biriymiş gibi algılar. Narkissos, psikoloji biliminde kendi kendine saplantılı derecede yoğun bir bağlanma duygusuna sahip olmak ile tanımlanan narsisizme isim babası olur. 

Burada bahsedilen narsisizm, narsisistik kişilik bozukluğundan farklıdır. Narsisistik kişilik bozukluğu (NKB) ciddi bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Tanısı konusunda uzman doktorlar tarafından konulmalı ve tedavisi yine onların gözetiminde gerçekleştirilmelidir. Bu sitedeki yazılara konu olan narsisizm ise bir kişilik özelliğidir.

Normalde diğer bütün kişilik özellikleri gibi narsisizm de hepimizde az-çok bulunmaktadır. Ve hatta narsisistik özellikleri bir dereceye kadar sergilemek bazı şartlar altında sağlıklı bir davranış olarak sayılır. Burada hatırlanması gereken şey bir kişiye narsisist demek için onun hangi sıklıkta bu özellikleri sergilediğinin etraflıca ve dürüst şekilde incelenmesi gerektiğidir.

Başka bir kişilik özelliği üzerinden bir örnekle bu durumu açıklayayım. Örneğin cesur olmak da bir kişilik özelliğidir ve yine bütün insanlarda az-çok cesur olma özelliği bulunur. Hepimiz uygun şartlar oluştuğunda cesaret gerektiren tavırlar sergileriz. Ama herkesi "cesur bir insan" olarak nitelendirmeyiz. Bazı insanlar vardır ki cesur olmak onların kişilik özelliğidir. Benzer şekilde her insan uygun şartlar oluştuğunda narsisistik özellikler sergileyebilir, ama bu durum tek başına o insanın narsisist olduğu anlamına gelmez.

Peki nedir narsisist olmak ve bir insanın narsisist olduğuna nasıl karar verilir? İşte size bir uzman gözünden narsisist eşin özellikleri:

1. Sadakatsizlik/Fantezi dünyasında yaşamak

2. Eşinin dış görünüşünü kontrol etme çabası.

3. Eşinin duygusal ihtiyaçlarını karşılayamamak, onun duygularını küçümsemek veya önemsiz görmek. Kısacası empati kuramamak.

4. Çocuklarını diğer ebeveyne (yani eşine) saygısız davranmaya ya da favori ebeveyn seçmeye zorlamak/yönlendirmek.

5. Birlikte yapılacak aktiviteleri seçerken sadece kendisinin ilgilendiği etkinleri seçmek, eşinin sevdiği aktivitelere katılmamak ve/veya onları saçma ya da zaman kaybı olarak görmek.

6. Eşini diğer erkeklerden/kadınlardan aşırı şekilde kıskanmak ve çeşitli bahanelerle eşinin sosyal ilişkilerine karışmak, onun ilişkilerini yönetmeye çalışmak.

7. Eşinin başarılarını kıskanmak/küçümsemek.

8. Eşini hiç dinlememek, ama kendisi konuşurken eşinden olağanüstü bir odaklanma ve olağanüstü bir hafıza beklemek.

9. Eşinin çocuklara bakmak ya da evi idare etmek işlerindeki katkısını küçümsemek.

10. Eşini kendisini ona adamış bir destek insanı olarak görmek.

Konuşmanın tamamını dinlemek için tıklayınız.  Bu basit ipuçları için Dr. Todd Grande'ye teşekkür ediyorum. Burada bahsi geçen özellikler genelde görkemli narsisistlerde görülen özelliklerdir. 

Bence benim eşimde bu 10 özelliğin 8.5 adeti gözlenmektedir :) Gözlenmeyen 1.5 adet özellik ise çocuklarla ilgili olanlardır, nitekim ortak evladımız yok.

İyisiyle kötüsüyle bir ilişki bitiriyor, bir kayıp yaşanıyor. Sağlıklı şekilde bunun yasının tutulması gerekli. İşte yapılabilecekler:

• Anlat, paylaş, konuş.

• Ağla.

• Daha önce benzer kayıp yaşamış insanlarla konuş, acının benzerini görmek insanı rahatlatır, acıyı hafifletir.

• Sabırlı ol. Yas tutmak 6 ay ila 1 yıl, hatta belki 2 yıl sürer.

• Yaz. Bu düşüncelerini toparlamanı ve duygularını tanımanı sağlar.

• Alkol, uyuşturucu, gece hayatı, binge-watching, kendini uykuya verme gibi unsurlardan uzak dur, acını bastırmak için bunların ardına sığınma.

• Fiziksel ihtiyaçlarından kopma. Normal-günlük fiziksel ihtiyaçlarını karşılamaya devam et.

Üstelik burada yaşanan normal bir kayıp değildir. Siz ruh eşinizi kaybettiğinizi düşünmektesiniz. Her ne kadar bilinçli bir tarafınız bu kişinin ruh eşiniz falan olmadığını, onun sadece taklit ve manipülasyonda usta bir yalancı olduğunu bilse de, duygusal seviyede muhteşem bir insanı, ya da sizin için muhteşem olma potansiyeline sahip birini kaybettiğinizi hissetmektesiniz.

Bu kişi ilişkinin başında sizi aşk bombardımanına tuttu. Kritik sorularla sizi hızlıca öğrendi, hemen her an sizin yanınızda olarak tüm durumlara verdiğiniz tepkileri gözlemledi. Sizi resmen bir konu gibi çalıştı, bir obje gibi inceledi. Eksiklerinizi, zayıflıklarınızı, hassas noktalarınızı, sizi tetikleyen konuları hızlıca keşfetti. Ve bu bilgileri ilişkinin başında sizi kendisine bağlamak için, sonrasında ise sizi yakınında tutmak, kendisine bağımlı kılmak, gerektiğinde sizi aşağılamak ve canınızı yakmak için kullandı. Başlangıçta tabiri caizse size bir ayna tuttu ve sorduğunuz sorulara sizin duymak istediğiniz cevapları verdi, içinde bulunduğunuz durumlarda sizin istediğiniz şekilde davrandı. Gözünüzü boyadı. Sizi bir illüzyonun içine soktu. Zehrini zamanla ve çok az miktarlarda saldı. Toksik davranışlarını ortaya çok küçük küçük çıkardı. Bu kadar yavaş gerçekleşen bir değişimi fark etmek gerçekten her babayiğidin harcı değildir. Bu motifi 7-8 defa tekrar tekrar yaşayan ve yine de olanların ayırdına varamayan insanlar tanıyorum. 

Özellikle ilişkinin başında içine sokulduğunuz illüzyon durumu sebebiyle karşınızdaki insanın sonradan çirkinleşen hareketlerine bahaneler üretmeniz, başlardaki insanın geri gelmesi için çabalamanız, uygun ortam hazırlamak için uğraşmanız kaçınılmaz bir durumdur. Bunun bir illüzyon olduğuna inanamayabilirsiniz. Nasıl olabilir ki? O insan gerçekten vardı, gerçekten size serenatlar yaptı, gerçekten sizin için arabanın kapısını açtı, gerçekten size çiçekler ve hediyeler gönderdi, gerçekten her gün sizi aradı, gerçekten durup dururken size mesaj atıp iltifat etti, gerçekten siz hastalandığınızda daha tanışalı dört gün olmasına rağmen evinize gelip size çorba pişirdi, terinizi sildi, üstünüzü örttü, ateşinizi ölçtü, gerçekten yüzleşmek istemediğiniz bir insan olduğunda sizin için, sizin yerinize o konuşmayı yaptı, gerçekten birlikte lunaparka gittiniz, gerçekten sinemada sıcak dakikalar yaşadınız, gerçekten diskoda herkes ona bakarken o sizinle dans etti, gerçekten birlikte iki kadeh bir şeyler içip birlikte derin sohbetler ettiniz, (ya da) gerçekten birlikte bir camiye ikindi namazını kılmaya gittiniz, gerçekten namazlarından sonra sizin için dua etmeye başladı, gerçekten birlikte iftar açtınız, gerçekten size aile olmakla, İslam'da kadının yeri ile ilgili kitaplar hediye etti, (ya da) gerçekten evlendiğinizde size itaat edeceğini, ne söylerseniz yapacağını, izniniz olmadan baba evine dahi ziyarete gitmeyeceğini, bunun onun kadınlık ve Müslümanlık görevi olduğunu söyledi, (ya da) gerçekten birlikte paskalya kutladınız, gerçekten birlikte çam ağacı süslediniz, gerçekten sizin için bir hediye alıp onu çam ağacının altına, ailenizin hediyelerinin yanına yerleştirdi, gerçekten bir akrabanızın düğününde size eşlik etti, gerçekten bir gala yemeğine katıldınız, gerçekten birlikte tango yaptınız ve gözler sizin üzerinizdeydi, insanlar sizi alkışladı, gerçekten eve sarhoş döndüğünüzde öyle uyumayın diye makyajınızı sildi, pijamanızı giydirdi, gerçekten sadece sarılıp uyudunuz, (ya da) gerçekten her gece sabaha kadar seviştiniz, gerçekten seks sonrasında dönüp uyumanız onu rahatsız etmedi, sizden temas talebinde bulunmadı, (ya da) gerçekten boşaldıktan sonra sizi bir kez daha tutkuyla öptü, size sarıldı ve sarılarak uyudunuz, gerçekten sizinle aynı kitapları seviyordu, gerçekten sizinle benzer filmleri izliyordu, gerçekten "seni özledim" dediğinizde siz daha cümlenizi bitirmeden o yola çıkmıştı bile, gerçekten ailesine karşı sizi savundu, gerçekten sizin ailenize karşı sizi savundu... Bunlar bir rüyada ya da hayalde geçmedi. Siz bunları kafanızdan uydurmadınız, bunları gerçekten yaşadınız! Bunlar nasıl bir illüzyon olabilir ki? Bunların hepsi gerçekti! Yaşandı! Değil mi?

Evet, hepsi gerçekti. Ve fakat, maalesef hepsi bir rol idi... Narsisistler karşılaşabileceğiniz en iyi aktörlerdir.

Narsisistik suistimal sonrasında insanın kendini yeniden keşfetmesi gerekir. Nitekim bütün beyin kimyasallarınız değişmiş ve bütün sinir hücreleriniz yeniden şekillenmiştir. Bu durum hayatta kalma moduna geçtiğinizde gerçekleşir. Akıl sağlığınızı kaybetmemeniz için buna ihtiyacınız vardır ve dolayısıyla tüm dünyayı ve kendinizi algılama biçiminiz tümüyle bu suistimalden etkilenir. Fakat bu durumun problemli yanı şudur. Suistimal sürecini sonlandırdıktan sonra bu defa da bu beyin yapısı ile hayatta kalmak mümkün olmaz. Yeniden şekillenmeniz lazım. Neyse ki insan beyni daimi bir adaptasyon yeteneğine sahiptir. Fakat bunun için bilinçli ve odaklı şekilde çalışmanız gerekir. Şimdi lütfen önce kısaca, sonra uzun uzun düşünerek ve açarak şu üç soruya cevap verin.

1. Bu dünyada neyi değiştirmek isterdiniz?

2. Nasıl/Ne ile hatırlanmak istersiniz?

3. Sana ilham veren birini düşünüz, onun hayat değerleri neler?

Yeni kendinizi keşfetmeye başlamak keyifli olacak.

Yaklaşık 100 senedir literatürde olan bir kavram bu gaslighting. Fikir ilk defa 1930'larda bir tiyatro oyunu olarak sahneleniyor ve ardından filme uyarlanıyor. Hikayeye göre adam evdeki gaz lambasının ışığı her gün çok çok çok az miktarda kısıyor. Durumu farkeden karısı ışıklar neden kısılıyor diye sorguladığında ona önceleri böyle bir şeyin söz konusu olmadığını söylüyor. Zamanla inkarın yerini psikolojik istismar alıyor ve adam karısına kafayı gaz lambaları ile bozduğunu, iyice delirmeye başladığını empoze etmeye başlıyor. Bu durum uzun süre böylece devam ediyor. Oyunun sonunda kadın gerçekten deliriyor ve ışıklar tamamıyla sönüyor. Adam da amacına ulaşıyor, hem karısından kurtuluyor hem de kadının servetine konuyor...

İşte bu hikayeden ismini alan gasligting uygulama eylemi aslında olmuş ya da yaşanmış şeyleri kurnazca inkar ederek karşıdaki insanı kendi gerçekliğinden şüpheye düşürmek olarak tanımlanmakta. Gaslighting bi manipülasyon çeşidi, ancak elbette her manipülasyon bir gaslighting örneği değil. Bir manipülasyonun gaslighting olarak sayılabilmesi için bazı şartlar mevcut. Öncelikle